Celiakia – zwana także chorobą trzewną – to schorzenie autoimmunologiczne wywołane przez gluten, czyli frakcję białek znajdującą się w większości zbóż, u osób predysponowanych genetycznie. Celiakia daje wiele różnych objawów, m.in. ze strony układu pokarmowego, i wymaga stosowania diety bezglutenowej.
Z tekstu dowiesz się:
- czym jest celiakia i u kogo występuje,
- jakie są objawy celiakii,
- w jaki sposób się ją diagnozuje,
- na czym polega stosowana przez chorych na celiakię dieta bezglutenowa.
Celiakia to schorzenie autoimmunologiczne, które jest związane z nietolerowaniem przez organizm glutenu, czyli frakcji białek znajdującej się w zbożach, m.in. w pszenicy, życie oraz jęczmieniu. Źródłem glutenu są więc produkowane z tych zbóż mąki oraz wszelkie produkty spożywcze z ich dodatkiem: pieczywo, sosy, zupy, kasze, otręby, makarony itp.
U pacjentów chorujących na celiakię spożywanie glutenu prowadzi do stopniowego zaniku kosmków jelitowych, czyli elementów błon śluzowych jelit, które są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych z pokarmów. To prowadzi do różnego rodzaju zaburzeń wchłaniania, niedoborów składników odżywczych w organizmie, a nawet do niedożywienia.
Celiakia jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, występuje u nosicieli haplotypów HLA DQ2 i DQ8. Objawy wywołuje nieprawidłowa reakcja immunologiczna na zawartą w zbożach mieszaninę białek – gluten.
Celiakia – kto choruje najczęściej?
Celiakia jest schorzeniem, które diagnozuje się zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie oraz u osób między 30. a 50. rokiem życia. Ponad dwukrotnie częściej chorują kobiety. W krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej częstość występowania celiakii to 1:100-200 mieszkańców. Szacuje się, że w Polsce boryka się z nią około 400 tys. osób. Celiakia jest bardzo rzadka u Azjatów oraz przedstawicieli rasy czarnej. Co ważne, ryzyko zachorowania jest wyższe wśród najbliższych krewnych osób ze zdiagnozowaną celiakią (rodzice, dzieci, rodzeństwo).
Celiakia – objawy
Klasyczna odmiana celiakii najczęściej objawia się:
- przewlekłą biegunką (luźne, cuchnące tłuszczowe lub wodniste stolce),
- bólami brzucha,
- wzdęciami, powiększeniem obwodu brzucha,
- spadkiem masy ciała (u dorosłych),
- brakiem przyrostu masy ciała (u dzieci),
- zaburzeniami wchłaniania (skutkującymi np. niedokrwistością).
Te objawy mogą występować w sposób nagły, bardzo gwałtowny lub przeciwnie – powoli rozwijać się przez lata.
Celiakia może się również objawiać nietypowo, dając symptomy świadczące o zaburzeniach wchłaniania jelitowego. Mogą to być:
- zmiany skórne (afty, opryszczki),
- zaburzenia ruchomości stawów,
- depresja,
- nawracające bóle głowy,
- częste złamania kości,
- stłuszczenie wątroby,
- spadek libido.
Diagnostyka celiakii – pomoże alergolog
W razie zaobserwowania u siebie niepokojących objawów warto zgłosić się do pediatry lub internisty. Po przeprowadzeniu badań przedmiotowych i podmiotowych skieruje on do odpowiednich specjalistów. Pierwszym z nich jest gastrolog, który może zlecić oznaczenie we krwi aktywności przeciwciał: przeciwko transglutaminazie tkankowej 2 (TG2) i przeciwendomyzjalnych (EMA) w klasie IgA oraz badanie genetyczne; nieobecność antygenów HLA-DQ2 lub -DQ8 wyklucza rozpoznanie celiakii. Pozytywne wyniki badań serologicznych są wskazaniem do wykonania biopsji błony śluzowej jelita cienkiego. Pobraną próbkę poddaje się analizie histopatologicznej, która ostatecznie wyklucza lub potwierdza celiakię.
Leczenie celiakii – dieta bezglutenowa
Podstawową metodą leczenia celiakii jest dieta bezglutenowa oraz uzupełnianie niedoborów składników odżywczych, składników mineralnych oraz witamin (głównie są to witamina B12 oraz K i żelazo). Z jadłospisu trzeba więc wykluczyć większość zbóż (pszenicę, żyto, jęczmień, pszenżyto, orkisz) oraz ich postaci przetworzonych: pieczywo, makarony, kasze, otręby. Trzeba uważać na produkty, w których mąka może występować jako zagęstnik. Są to m.in. niektóre jogurty, mięsa i wędliny, pasztety, produkty rybne. Mąkę z glutenem zawierają w sobie słodycze, ciasteczka, batony, ale także majonezy, keczup, sosy w proszku i zupy instant. Produktami zawierającym gluten są także kawa zbożowa, piwo oraz whisky.
Jakie produkty uwzględnia dieta bezglutenowa? Ziemniaki, kukurydzę, proso, ryż, soję, soczewicę oraz mniej popularne w Polsce maniok, tapiokę czy amarantus. Można jeść makaron ryżowy i sojowy, kaszę jaglaną, gryczaną i kukurydzianą, pieczywo bezglutenowe, naturalny nabiał (jogurty, maślanki, kefiry, mleko), masło, oliwę z oliwek, mięsa, wędliny i ryby bez zagęstników, ciasteczka bezglutenowe, budynie i kisiele na mące ziemniaczanej, wszystkie owoce i warzywa, naturalną i rozpuszczalną kawę, herbaty, zioła i przyprawy jednoskładnikowe.
Dieta bezglutenowa musi być stosowana przez całe życie – nawet niewielkie odstępstwa mogą prowadzić do pogorszenia samopoczucia, a nawet niebezpiecznych nawrotów objawów.
Źródła:
czytelniamedyczna.pl/3349,celiakia-etiopatogeneza-klinika-i-diagnostyka-laboratoryjna.html
mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitocienkie/54362,celiakia
celiakia.pl/images/stories/choroba_trzewna.pdf
